NEUROENDOKRINI TUMORI PANKREASA
Tumori endokrinog [1] dela pankreasa (oni delovi žlezde koji luče hormone direktno u krv) su znatno ređi od tumora egzokrinog [2] dela (onog koji luči enzime za varenje direktno u dvanestopalačno crevo) i spadaju u grupu neuroendokrinih tumora. [3] Njima pripadaju: insulinomi [4], gastrinomi [5] , somatostatinomi [6] , VIP-omi [7] i glukagonomi [8]. Ovi tumori nastaju iz ćelija Langerhansovih ostrvaca i njihova osnovna karakteristika je sposobnost stvaranja i lučenja pankreasnih hormona u višku. Hormonski neaktivni tumori čine 25% ukupnog broja tumora endokrinog pankreasa. Neuroendokrini tumori pankreasa mogu biti benigni i maligni. Maligni su češći, ali je tok bolesti povoljniji nego kod malignih tumora egzokrinog pankreasa.
SIMPTOMI
U zavisnosti o kom tipu neuroendokrinog tumora pankresa se radi, dolazi do razvoja prepoznatljive kliničke slike. Insulinomi luče veću količinu insulina tako da je poremećen nivo šećera u krvi u smislu stalne hipoglikemije, sniženog nivoa šećera. Za razliku od njih, glukagonomi luče povećanu količinu glukagona i na taj način utiču na povišen nivo šećera u krvi. Somatostatinomi utiču na povišen ili smanjuen nivo nekih drugih hormona u krvi. Ukoliko je neuroendokrini tumor nefukcionalan, obično prve simptome koje daje su vezani za njegovu lokalizaciju. Tako su često kod ovih tumora prvi simptomi žutica, mučnina i povraćane ili bol.
Šematski prikaz različito pozicioniranih neuroendokrinih tumora pankreasa i dvanaestopalačnog creva
DIJAGNOSTIKA
Dijagnostika ovih tumora podrazumeva merenje nivoa odgovarajućih hormona u krvi, ultrazvučni pregled trbuha [9], kompjuterizovanu tomografiju [10], nuklearnu magnetnu rezonancu [11], endoskopski ultrazvučni pregled [12] i radioobeležavajući Octreotid Scan [13]. Na osnovu svih ovih dijagnostičkih metoda dolazi se do dijagnoze tipa neuroendokrinog tumora i stadijuma bolesti.
HIRURŠKO LEČENJE
Hirurško lečenje neuroendokrinih tumora pankreasa je veoma slično kao i kod karcinoma egzokrinog dela žlezde. Ukoliko je tumor maligni i lociran u glavi pankreasa, primenjuje se ranije opisana Viplova operacija [14]. Kod tumora tela i repa, primenjuje se odstranjivanje tog dela i preostalog dela pankreasa prema slezini, kao i sama slezina. Ukoliko se radi o benignom neuroendokrinom tumoru, primenjuje se neka od metoda kojom se odstranjuje samo tumor ili i neophodni deo pankreasa. Jedna od suštinskih razlika od neuroendokrinih karcinoma i adenokarcinoma pankreasa je ta što se kod prvih i u prisustvu udaljenih metastaza [15] (jetra, trbušna maramica, pluća) pribegava kompletnom odstranjivanju tumora u pankreasu. Osnovni razlog je što metastaze neuroendokrinih karcinoma dosta dobro reaguju na hemioterapiju [16], pa se uz adekvatno lečenje bolest može držati pod kontrolom duži niz godina.
[1] Sa lučenjem u unutrašnjost organizma odnosno u krv.
[2] Sa spoljašnjim lučenjem, ne luči se direktno u krv.
[3] Abnormalne izrasline nastale u specijalnim ćelijama koje se zovu neuroendokrine ćelije. Ove ćelije imaju slične karakteristike nervnim i ćelijama koje proizvode hormone.
[4] Tumori poreklom od beta ćelija pankreasa u kojima se luči insulin.
[5] Tumori koji proizvode hormon gastrin obično smešteni u pankreasu ili dvanaestopalačnom crevu.
[6] Retki funkcionalni tumori koji su poreklom od pankreasa i duodenuma, luče somatostatin, hormon koji osporava lučenje drugih hormona: insulina, glukagona, hormona rasta i drugih.
[7] Tumor ne-B ćelija ostrvaca pankreasa koji luči vazoaktivni intestinalni polipeptid (VIP), odgovoran za sindrom vodenih proliva i smanjenje nivoa kalijuma i hlora (VDHA sindrom).
[8] Tumori alfa ćelija pankreasa zaduženih za lučenje glukagona, supstance koja podiže nivo šećera u krvi.
[9] Neinvazivna dijagnostička procedura kojom se uz pomoć ultrazvučnih talasa, korišćenjem sonde koja se prislanja uz trbuh dobijaju podaci o stanju trbušnih organa.
[10] CT – neinvazivna dijagnostička procedura kojom se, uz pomoć posebnog, rendgenološkog, kompjuterizovanog aparata, dobija slika stanja unutrašnjih organa i njihovih pojedinih slojeva. Aparat je u obliku velike kutije są kružnim otvorom ili kraćim tunelom u centru. Pacijent leži na uskom stolu, koji se kreće kroz ovaj otvor i za to vreme se izlaže dejstvu jonizujućeg rentgenskog zračenja. CT-om se dobija precizniji uvid u stanje organa od ultrazvuka.
[11] MR – neinvazivna, precizna dijagnostička procedura kojom se dobija najbolji uvid u stanje unutrašnjih organa. Ne koristi se jonizujuće zračenje, već se zasniva na upotrebi magnetnog polja. Daje konkretnu sliku o zdravlju pojedinih organa, organskih sistema i čitavog organizma. Slike koje se prikazuju zasnivaju se na snimanju signala, koji potiču iz jezgra vodonika u molekulima ljudskog tela, postavljenog u snažnom magnetnom polju.
[12] Invazivna dijagnostička procedura kojom se uz pomoć aparata koji se uvodi kroz prirodne otvore vrši vizuelizacija iz samog lumena creva. Ultrazvučnim aparatom se vrši snimanje okolnih organa.
[13] Dijagnostička procedura kojom se, korišćenjem obeleženih supstanci koje imaju sklonost vezivanja za tumorsko tkivo, dobija uvid u eventualno postojanje tumora i njegove karakteristike.
[14] Cefalična duodenopankreatektomija – operacija kojom se hirurški odstranjuje žučna kesa, deo glavnog žučnog puta, glava pankreasa, dvanaestopalačno crevo i početni deo tankog creva, a potom se kreiraju anastomoze (spojevi) između pankreasa (pankreasnog kanala) i tankog creva, glavnog žučnog puta (d. choledochus) i tankog creva, želuca (pilorus) i tankog creva.
[15] Mesta na kojima se formira novi sekundarni tumor kao posledica širenja ćelija primarnog tumora putem krvi ili limfe.
[16] Sistemska terapija lekovima koji uništavaju tumorske ćelije.
